فراموش نمى شود .

جاودانه بودن ياد حق هم از آن لحاظ است كه خداوند , منزه از سهو است و هم از آن جهت مى باشد كه سراسر جهان امكان , اعم از انسان و جهان همواره بياد حق اند گرچه برخى از انسان ها در ذكر تشريعى دچار سهو مى شوند ليكن هيچ موجودى در ذكر تكوينى مبتلا به نسيان نخواهد شد .

ذكر حق , گاهى به صورت ذكر نعمت هاى اوست و زمانى هم به صورت ياد خود اوست و هر دو عبادت است گرچه يكى از ديگرى افضل مى باشد , زيرا ارزش ذكر بارزش مذكور است . آنكس كه خداوند را در مظاهر نعمت هاى او مى شناسد از تذكر ولى نعمت خود غافل است گرچه او را در چهره نعمت وى مى شناسد و به ياد نعمت هاى او بسر ميبرد قهرا در حال زوال نعمت توفيق ذكر حق بهره او نخواهد شد , و آنكس كه خداوند را مى شناسد و به ياد او بسر ميبرد همواره به ياد ولى نعمت است نه آنكه او را فقط در چهره هاى نعم وى بشناسد و با ياد نعمت او بسر برد قهرا در حال نعمت و زوال آن يكسان بياد خداست و در سراء و ضراء , مساوى هم متذكر حق مى شود , چون نعمت راستين او همان خداست نه غير او يا نعيمى و جنتى يا دنياى و آخرتى . . . [1]

قرآن كريم كه خود متن ذكر حق است از اين دو قسم چنين مى نمايد([ : يا بنى اسرائيل اذكروا نعمتى التى انعمت عليكم ([ [2] [( فاذكرونى اذكركم ]( [3] كه در آيه اول سخن از ياد نعمت حق است و در آيه دوم سخن از ياد خود حق , البته نعمت هاى خداوند يكسان نيستند و ياد آنها هم در همه موارد برابر نمى باشد مثلا نعمت هاى عادى و مادى را نمى توان با نعمت نبوت و رسالت سنجيد ,