|
اسم الکتاب: آئين كيفرى اسلام - جلد ۱
المؤلف: ترابى شهرضايى، اكبر
الجزء: ۱
الصفحة: ۱۸۰
فقه الحديث: در اين روايت صحيحه از امام باقر عليه السلام سؤال مىشود محصن كيست و حدّ رجم براى مرد در چه صورتى جارى مىشود؟ امام عليه السلام در پاسخ فرمود: كسى كه مالك فرجى باشد؛- تعبير امام عليه السلام «له فرج» است كه دلالت بر ملكيّت مىكند-. «غُدوّ» بهمعناى اوّل نهار است كه ما آن را صبح مىناميم؛ و «يروح» همان «عشىّ» يعنى، شب است. پس، جمله «يغدو عليه ويروح»، يعنى صبح و شب با اوست. دقّت در سه نكته لازم است: اوّل: مراد از «يغدو ويروح» (صبح و شب) چيست؟ آيا براى اين دو زمان، خصوصيّتى هست؟ يا اين تعبير، كنايه از تمام وقت است؟ اگر گفتيد: فلان كتاب صبح و شب در اختيارم هست، آيا بدين معناست كه عصر يا قبل از ظهر در اختيارم نيست؟ اين يك تعبير عرفى بوده، و كنايه از تمام وقت است؛ لذا، فقها اين دو كلمه را كنار گذاشته و بهجاى آن، عبارت «متى شاء من الزمان» را بهكار مىبرند. دوم: آيا در معناى «يغدو ويروح» فعليّت نهفته است؛ يعنى بايد صبح و شب با او سر و كار داشته باشد؛ لذا، اگر روز يا شبى بر او گذشت و تمايل نداشت، بگوييم اين معنا صادق نيست؛ و يا معناى جمله «يتمكّن منه غدوّاً وعشيّاً» است؟ از نظر عرف، معناى اخير مراد است؛ يعنى، متمكّن از وطى باشد. علاوه آنكه از خارج مىدانيم كمتر كسى است كه هم صبح و هم شب، با اين عمل سر و كار داشته باشد. اگر از شرايط احصان، فعليّت در صبح و شام باشد، شايد زناى محصنه نداشته باشيم. پس، از روايت استفاده مىشود: يشترط في تحقّق الإحصان التمكّن من الفرج المملوك له ليلًا ونهاراً. سوم: مقصود از تمكّن چيست؟ آيا كسى كه صبح به بازار رفته و مشغول كسب و كار مىشود، مىتواند ادّعا كند مغازهام باز است، پس من متمكّن نيستم؛ يا محصلّى كه در درس شركت مىكند، بگويد: در ساعت درسىام متمكّن نيستم؛ پس عنوان محصن بر ما صادق نيست و يا اينكه مسألهى تمكّن، يك مسألهى عرفى است همين مقدار كه با اتمام درس و يا كار، با پيمودن مسافت مختصرى بتواند به آن برسد، تمكّن صادق است؟ بهنظر، مسأله عرفى است؛ وگرنه كسى را سراغ نداريم كه به دقّت عقلى در هر لحظه متمكّن باشد. |
|