همان مثال مى‌گويند «وقع الضّرب» يا «ثبت الضّرب» بنابراين آوردن فاعل و مفعول عبث خواهد بود.

فإذا لم يذكر المفعول: بعد از آنكه معلوم شد فعل نسبت بفاعل و مفعول چگونه است اينك مصنّف مى‌گويد: در فعلهاى متعدّى گاهى نظر بمفعول نيست بلكه منظور فقط اثبات فعل براى فاعل يا نفى فعل از فاعل است. بدون آنكه عموم يا خصوص در افراد فعل ملاحظه شود. و نيز در مفعول جنبه عموم يا خصوص آن ملاحظه نمى‌شود. در اين صورت فعل متعدّى را بوسيله حذف مفعول آن نازل منزله لازم قرار مى‌دهند. معنى نازل منزله لازم، آن است كه براى آن مفعولى در تقدير نمى‌گيرند زيرا اگر اينطور باشد با هنگامى كه ذكر نمايند فرقى ندارد چنانكه در مثال «فلان يعطي الدنانير» كه مفعول ذكر شده، هدف فقط اثبات فعل براى فاعل نبوده زيرا اگر چنين بود مى‌گفتيم «فلان يعطي». در صورت اول طرف سخن ما كسى است كه مى‌گويد: فلان شخص عطا كرده. ولى عطايش از جنس دنانير نبوده. ما مفعول را مى‌آوريم تا او را ردّ نمائيم و در صورت دوّم طرف سخن ما كسى است كه مى‌گفته فلان شخص ابدا داراى اعطاء نيست. چون اصل فعل را منكر بوده ما هم در جواب او فعل و فاعل را مى‌آوريم.

و هو اى هذا القسم: فعل متعدى را كه نازل منزله لازم قرار مى‌دهيم بدو قسمت تصور مى‌شود. اول آنكه كنايه از فعلى باشد كه تعلق به مفعول مخصوصى است كه آن مفعول مخصوص با قرينه فهميده شده.

دوّم آن است كه فعل كنايه از اينطور مفعول مخصوصى نباشد.