حصر اضافى جائى است كه چيزى را اثبات نمائيم امّا ما سواى آن را بطور عموم نفى نكنيم بلكه در برابر آن اثبات فقط يك چيز را نفى نمائيم. و بهمين جهت بنام اضافى ناميده شده. زيرا اضافه بمعنى سنجيدن و نسبت‌گيرى است مانند «ما زيد الّا شاعر» زيد منحصر در شاعر شد و از او كاتب بودن سلب شد نه همه صفات ديگر.

و انقسامه الى الحقيقى: اين عبارت جواب است براى سئوال مقدّر.

گويا كسى ميگويد: تقسيم حصر به اضافى و حقيقى تقسيم شئ است بنفس و به غير. چنانكه بگوئيم انسان يا انسان است يا غير انسان. اينجا نيز حصر از مقوله اضافه است، پس نميتوان گفت حصر يا حقيقى است يا اضافى. جواب ايراد باينست كه حصر حقيقى نيز نوعى از اضافه و نسبت است. پس اضافى و حقيقى هردو نسبى و سنجيدنى هستند، ولى در يكى نسبت به همه ماسوى، و در ديگرى نسبت بيك فرد معيّن. چنانكه بگوئيم. انسان يا ابيض است يا اسود كه ابيض و اسود دو قسم براى انسان است.

بعبارت ديگر بايد گفت كلمه حقيقى ما را دچار اين ايراد كرده است و اگر اين كلمه را معنى كنيم و بگوئيم حصر كه از مقوله اضافه است يا نسبت بيك فرد سنجيده ميشود «اضافى» يا نسبت بهمه افراد سنجيده ميشود «حقيقى» هيچگونه توهّمى نميشود.

و كل واحد منهما نوعان: قبل از شرح عبارات شارح تقسيمى براى حصر ميآوريم تا خلاصه‌اى باشد از آنچه كه بعدا خواهد آمد. طبق اين تقسيم حصر بر 10 قسمت تقسيم ميشود. زيرا حصر يا حقيقى است يا اضافى. حقيقى يا حصر موصوف است در صفت يا حصر صفت است‌