نكته و جهتى را در نظر گرفته.

و فهل انتم شاكرون: قبلا بين سه جمله مقايسه شد كه با «هل» بود. اينك بين دو جمله كه يكى با «هل» «هل انتم شاكرون» و ديگرى با همزه «افانتم شاكرون» است مقايسه ميشود تا به‌بينيم كداميك دلالتشان بر معنى طلب بيشتر است. هردو جمله از جهت آنكه اسميه‌اند دلالت بر دوام و ثبوت دارند ولى دلالت جمله اول بر طلب حصول از جمله دوم بيشتر است. بدليل آنكه «هل» بايد بر فعل داخل شود و دخولش بر اسم خلاف مقرّر است و آنچه خلاف مقرر باشد بايد نكته داشته باشد. نكته‌اش شدت خواسته و علاقه متكلم است. ولى همزه چون داخل بر اسم و فعل هردو ميشود نكته و جهتى ندارد و طبق قواعد لازمه و مقرّره استعمال شده.

و لهذا: طبق مباحث قبل آيا «هل زيد منطلق» صحيح است؟

شارح ميگويد اگر بليغ بگويد صحيح است وگرنه غلط است. زيرا شخص فصيح است كه لطائف سخن را ميداند و اوست كه ثبوت و غير ثبوت و ابراز ما سيوجد فى معرض الوجود را درك مينمايد.

و هى اى هل قسمان: مطالب و مسائل استفهاميه زيادند. ولى از بين همه سه مطلب داراى اهميت است. «هل، ما ولم»

بهريك از اين سه از اين جهت مطلب گفته‌اند كه بوسيله آنها پرسش ميشود و هريك از اين سه بدو قسمت تقسيم ميشوند. هل بسيطه‌