تكبّر و تواضع فردى و اجتماعى‌

در پايان اين بحث اشاره به اين نكته خالى از لطف نيست كه تكبّر و تواضع همانگونه كه مى‌تواند فردى باشد، امكان دارد در يك اجتماع نيز وجود داشته باشد. و اگر اقوام و ملّتها و كشورها مبتلا به تكبّر گردند، مضرّات آن بسيار زيانبار خواهد بود.

و اين خوى و خصلت زشت در اقوام پيشين ديده مى‌شود. از جمله، قوم حضرت نوح عليه السلام به صورت گسترده و فراگير، مبتلا به اين بيمارى خطرناك بودند، و شايد به همين جهت افراد اندكى از آنها به حضرت نوح ايمان آوردند، و بقيّه به وسيله آن طوفان سهمناك عذاب شده، و در مدّتى كوتاه نابود گشتند.

در عصر و زمان ما نيز اين بيمارى، دامنگير برخى از كشورها شده است؛ مثلًا هنگامى كه عوامل بروز جنگ جهانى اوّل و دوم را مطالعه مى‌كنيم، يكى از علل آن، حسّ برترى‌جويى و تكبّر آلمانيها بوده است. به آنها تلقين شده بود كه شما نژاد برتر هستيد، و بايد بر كلِّ جهان حكومت كنيد. و اين تلقين سوء و حسّ تكبّر، آتش جنگ جهانى را شعله ور نمود.

اكنون همين بيمارى گريبانگير آمريكاى جنايتكار شده، و آنها با سوار شدن بر اين مركب، در سراسر جهان به تاخت و تاز مشغولند. و اخيراً هيچ اعتنايى به مصوّبات و قطعنامه‌هاى شوراى امنيّت و سازمان ملل هم نمى‌كنند، و صريحاً مى‌گويند:

«هر كارى كه منافع ما را تضمين كند انجام مى‌دهيم؛ هر چند سازمان ملل مخالفت كند! منافع ما مشخّص مى‌كند كه چه گروههايى در جهان تروريسم محسوب مى‌شوند، و چه گروههايى از ليست تروريسم خارج هستند! منافع ما مشخّص مى‌كند كه چه كشورهايى محور شرارت هستند، و چه كشورهايى نيستند!»

زبانِ حال آمريكايى‌ها، همان زبانِ قال آلمانيها است. تكبّر و برترى‌جويى، آنها را وادار به اتّخاذ چنين مواضع رسوايى مى‌كند!

خداوندا! از شر تكبّر و آثار زيانبار آن، فقط و فقط به تو پناه مى‌آوريم.