درس 33 : تحصيل عرض بلد

اين درس دنباله درس پيش است :

4 و اگر عرض بلد زائد بر ميل كلى و كمتر از تمام ميل كلى بوده باشد , بلد ذوظل واحد است مطلقا خواه شمالى باشد و خواه جنوبى . زيرا كه در اين آفاق هيچگاه شمس به سمت رأس نمى رسد و ظل شاخص در وقت ظهر منعدم نمى گردد , پس اگر بلد شمالى باشد شمس هميشه در جانب جنوب او بود و ظل شاخص مطلقا بسمت شمال , و اگر بلد جنوبى باشد بعكس آن بود .

مثلا شهر مبارك قم عرض آن 39 34 شمالى است و تمام آن 21 55 و چون شمس به رأس سرطان رسد غايت ارتفاع آن بعرض قم

50 46 78 خواهد بود ( 50 46 78 ‌ 50 25 23 بعلاوه 21 55 ) پس در اين هنگام بين سمت رأس ارض قم و قرص شمس در غايت ارتفاعش نسبت به قم كه نهايت قرب آن بسمت راس آنست قريب يازده درجه فاصله بود پس شمس در سمت جنوب آن واقع است و ظل شاخص بسمت شمال آن , و در ديگر ايام سال فاصله مذكور بيشتر از يازده درجه خواهد بود پس ظل شاخص نيز همواره اطول از ظل يوم مذكور و هميشه به سمت شمال بود .