درس 43 : طول بلاد و مبدأ طول

سخن در تعريف طول بلد و مبدأ طول بود . بسيارى از صاحبان ارصاد , مرصد خود را مبدأ طول بلاد كشور خود , بلكه مبدا طول مطلق آفاق گرفته اند و چنان كه دانسته اى در نتيجه هيچ خللى روى نمى آورد يعنى اختلاف مبادى سبب اختلاف تفاوت اطوال بلاد نمى گردد , چه اين كه آفاق و بلاد ارض بر جاى خوداند , از قرارداد اعتبارى مبدأ طول , نسبت فواصل آنها با يكديگر دگرگون نمى شود , هر چند به تعبير ياد شده قانون ناصرى در درس پيش( : اولى آن بود كه جميع دول به اتفاق يك نصف النهار اصلى اختيار كنند) وجه اولويت همانست كه در درس چهلم گفته ايم : هم ارضيات بر وفق سماويات خواهد بود , و هم اين كه وحدت نسق را در تسهيل محاسبه و عدم اضطراب محاسب , دخلى بسزا است .

بدان كه طول بلد چه در نزد قدماء و چه در نزد متاخرين از نصف دور يعنى صد و هشتاد درجه بيشتر نمى شود . اما بنابر قرارداد قدماء , در ارصاد حوادث فلكى مانند خسوفات كه بدان طول بلاد را تحصيل مى كردند به بيانى كه گفته آيد تقدم ساعات و اغلين در مشرق را بر ساعات و اغلين در مغرب يعنى از منتهاى عمارت شرقى تا منتهاى عمارت غربى را , بيش از دوازده ساعت زمانى كه معادل نصف دور فلكى است نيافته اند , لذا طول قسمت مسكون ارض را نصف دور فلكى گفته اند , چنانكه از عدم وقوع اظلال شاخص به سمت جنوب در هنگام رسيدن شمس به يكى از دو نقطه اعتدال در وقت موافات مركز جرم شمس به دائره نصف النهار , آن قسمت مسكون ارض را شمالى يافته اند . در دروس پيش دانسته