درس 29 : دائره وسط سماء رؤيت , يا دائره عرض اقليم رؤيت

در علم هيأت از هشت اقليم بحث مى شود : هفت اقليم زمينى و يك اقليم آسمانى . در صحف عرفانى نيز از هشت اقليم سخن بميان مى آيد : هفت اقليم ارضى و يك اقليم فوق طبيعت و وراى آن كه آنرا عالم مثال منفصل نيز مى گويند .

هر دو فريق در هفت اقليم ارضى اتفاق دارند و آن عبارت است از تقسيم كره ارض به نحوى خاص به هفت قسمت , و تسميت هر قسم به اقليم كه به تفصيل درس آن در پيش است . اين هفت اقليم در السنه ارباب قلم به نظم و نثر بسيار است بلكه در محاورات روزانه مردم نيز دائر و سائر است . شيخ سعدى در گلستان گويد :

نيم نانى گر خورد مرد خداى *** بذل درويشان كند نيم دگر

هفت اقليم ار بگيرد پادشاه *** همچنان در بند اقليم دگر

برخى از مؤلفات به نام( هفت اقليم) است , مانند هفت اقليم امين احمد رازى ( 1010 ه ) كه در آن بقلم شيوا و رسا حسن صنعت شگفت در تراجم رجال و اماكن بكار برده است .

اما بحث از اقليم هشتم به اصطلاح عارف از موضوع رساله خارج است و ما محض مزيد بصيرت عنوان كرده ايم و بدين معنى در دفتر دل ثبت است كه :

بلى يابى دلى را كاندر آغاز *** خداوندش نموده دفتر راز

بسى افراد امى بى تعلم *** گذشته از سر اقليم هشتم