|
اسم الکتاب: شرح برهان شفا - جلد ۱
المؤلف: مصباح یزدی، محمد تقی
الجزء: ۱
الصفحة: ۴۹
متن وَ يَصلُحُ أَن يُجعلَ التصوّرُ بنوع ما مبدءاً للتصديق، لأنّ كلّ مصدَّق به متصوَّر و ليس كلّ متصوَّر مصدَّقاً به، فإنّ معاني الألفاظِ المفردةِ و الألفاظِ المركّبةِ ـ الّتي ليس تركيبُها تركيبَ قول جازم ـ كلُّها متصوَّرة و ليست بمصدَّقة، بل الأقوالُ الجازمةُ قد تتصور و يصدَّق بها ولكن يكونُ ذلك من وجهين: أَمّا التصوّرُ فمن جهةِ أَنَّ معناها قائمٌ في النفس كقولك «الإنسان حيوان»، و أَمّا التصديق فلأَنّ معناها مضاف إلي حالِ الشيء في نفسِه بانّه كما تُصوِّر، أي إِنّه كما حصلتْ منه صورةٌ معقولةٌ من نسبة اُوقِعتْ بين حدَّيها، كذلك الحال لحدّيها في الوجود في نفس الامر. ترجمه و ميتوان تصور را به نوعي، مبدأ تصديق گرفت چون هرچه مورد تصديق قرار گيرد، تصور نيز شده است امّا چنان نيست كه هرچه تصور شود مورد تصديق نيز قرار گيرد، مثلا معاني الفاظ مفرد و نيز معاني الفاط مركّبي كه تركيب آنها تركيب خبري نيست، همگي به تصور در ميآيند امّا مورد تصديق نيستند. حتي اخبار و قضايا هم مورد تصور و هم مورد تصديق، واقع ميشوند. و البته اين، از دو جهت مختلف است: تصورند از جهت اينكه معناي اين اقوال امري است قائم به نفس و مثلا اين عبارت كه ميگوييد: «انسان حيوان است» در نفس موجود است، و تصديقاند از اين جهت كه معناي آنها در ارتباط با حال شيء در واقع و نفسالامر است و بيان ميدارد كه آن واقع همانگونه هست كه به تصوّر آمده است: يعني همانگونه كه از راه برقراري نسبت بين دو حدّ (موضوع و محمول) صورتِ معقوله وذ هنيهاي حاصل شده، در واقع نيز بين آن دو، همين نسبت برقرار است.
مبدأيت تصور براي تصديق مبدأ بودن تصور براي تصديقي به چند معنا قابل تصور است: الف ـ چون هر تصديقي حداقل سه تصور: موضوع، محمول و نسبت را لازم دارد، بدين لحاظ ممكن است تصور را مبدأ تصديق بشماريم. |
|