اصل تضاد در فلسفه اسلامی

تضاد و تصادم و تنازع یکی از اصول و قوانین قطعی این جهان است. مشاهدات سطحی به وضوح آن را نشان میدهد و مطالعات علمی و فلسفی، شدیدتر و عمیقتر آن را درک میکند.

جهان ما جهان برخورد و تزاحم است، جهان وصل و قطع، دوختن و پاره کردن، ساختن و خراب کردن، زایاندن و میراندن است؛ خیر و شر، وجود و عدم، خوب و بد در آغوش یکدیگر جا گرفتهاند و به قول سعدی:

از این رو همواره دو جریان متخالف و متضاد در کنار یکدیگر دیده میشوند. افرادی به همین دلیل این جهان را بهترین جهان ممکن و به اصطلاح جهان ایدهآل نمیدانند، آرزو میکنند اوضاع جهان طور دیگری میبود، یعنی هر چه بود خیر و روشنایی و حیات و سلامت و شادی و آرامش بود، شر و تاریکی و مرگ و بیماری و قلق و اضطراب و اندوه هرگز وجود نمیداشت. اینها در حیرتند که چرا آفریدگار، جهان را آنچنان که نقشش در خیال اینها رسم شده و بر لوح ضمیر سادهشان نقش بسته است نیافرید!