قرآن و مسأله ای از حیات

در مقاله قبل بحثی فلسفی در اطراف مسئله روح و حیات کردیم. آن بحث در اطراف این مطلب بود که آیا روح و حیات خاصیت و اثر و طفیلی ماده است مانند سایر خواص و اعراض و آثار ماده، و یا آنکه ماده در ذات خود فاقد حیات و آثار حیات است و حیات به نوبه خود حقیقتی است دارای آثار و خواص مخصوص و تا آن حقیقت با ماده توأم نشود آثاری که آنها را «آثار حیاتی» مینامیم پیدا نمیشود؟

آن بحث، بحثی فلسفی بود و با زبان فلسفه وارد آن شدیم. اکنون میخواهیم بحثی قرآنی درباره حیات بکنیم و ببینیم که منطق خاص قرآن درباره حیات و زندگی چیست؟ و مخصوصاً طرز بیان قرآن راجع به ارتباط حیات با ماوراء الطبیعه و اراده خداوند چیست؟

در قرآن کریم مکرر از حیات و زندگی ذکرهایی به میان آمده؛ در آیات بسیاری زنده شدن موجودات، پیدایش متوالی موجودات زنده، تطورات حیات، نظامی که در خلقت موجودات زنده به کار رفته، آثار حیات از فهم و شعور و ادراک و سمع و بصر و هدایت و الهام و غریزه و امثال اینها را به عنوان «آیت» و نشانه حکمت و تقدیر الهی ذکر کرده و هر یک از اینها خود موضوع بسیار جالبی است و فعلًا در مقام بیان اینها نیستیم.