توحید و تکامل

چنین به نظر رسید که دنباله تحقیقاتی که تحت عنوان «اصالت روح» و «قرآن و مسئلهای از حیات» به عمل آمد، در اینجا مسئله «توحید و تکامل» را طرح نماییم، چه که این بحث متمم و مکمل بحثهای گذشته خواهد بود.

برای آنکه خواننده کاملا مقصود و هدف این مقاله را دریابد لازم است مطالب آن دو مقاله را در نظر داشته باشد، و ما در اینجا برای اینکه اجمالا حضور ذهن حاصل شود به طور خلاصه و فشرده به نتیجه آن دو مقاله اشاره میکنیم.

در مقاله «اصالت روح» این مطلب را بیان کردیم که حیات و زندگی حقیقتی است که در شرایط معین و مخصوصی با ماده توأم میشود ولی نه به این معنی که بین ماده و حیات «ثنویت» و دو گانگی حکمفرما باشد و دو حقیقت با یکدیگر جفت و یار یکدیگر بشوند؛ بلکه به این معنی که ماده و حیات دو درجه از یک هستی به شمار میروند و هر درجهای خاصیتی مخصوص به خود دارد؛ ماده در شرایط مخصوصی و در مراحل ترقی و تکامل خویش تبدیل به حیات و زندگی میشود از نوع تبدیل شدن هر ناقص به کاملتر از خود؛ وجود ناقص ماده بیجان تبدیل به وجود کامل جاندار میشود؛ حیات و زندگی، مخلوق و معلول و اثر ماده بیجان نیست بلکه کمال و فعلیتی است که به او اضافه میشود؛ ماده در ذات خود واجد حیات و زندگی نیست که آن را