پرسشهای فلسفی ابوریحان از بوعلی (1)

چرا فلک بی وزن است؟

سؤال اول: چرا ارسطو به عذر اینکه فلک نه حرکت به سوی مرکز دارد و نه حرکت از مرکز، مدعی شده است که فلک نه سنگین است و نه سبک؟ چه مانعی دارد که فرض کنیم فلک سنگینترین اجسام است و کشش رو به پایین دارد ولی نظر به اینکه کروی الشکل است و این کشش همه سویی است و در همه اجزاء فلک به طور متساوی وجود دارد، و از طرف دیگر جسم فلک پیوسته است، منتجه نیروها این است که فلک در جایی که قرار گرفته قرار گیرد.

و هم ممکن است فرض کنیم که فلک سبکترین اجسام است یعنی پرفشارترین اجسام و شدید المیلترین جسم به سوی بالا (جهت مخالف مرکز) است ولی چون این کشش و فشار همه جانبه است و جسم فلک پیوسته است، حرکت فلک به سوی خارج مرکز، مشروط به دو شرط است که هر دو محال است: یکی گسسته شدن فلک و دیگر وجود «خلأ» در خارج فلک. فرضا گسسته شدن فلک بلا اشکال باشد، نبودن فضای خالی در خارج مانع این است که فلک تغییر مکان دهد. حالت فلک در این فرض شبیه تودهای آتش است که در فضایی محصور است و به سوی بیرون فشار میآورد اما راهی به بیرون ندارد. علیهذا میتوان برای فلک حرکت طبیعی مستقیم، به دو صورتی که گفته شد فرض کرد.