و اين در صورتى است كه بگوئيم فعل محذوف قبل از زيد در تقدير است و در حقيقت اينطور است: عرفت زيدا عرفته. 2- تخصيص و اين در صورتى است كه فعل محذوف بعد از زيد در تقدير گرفته شود و در معنى زيدا عرفت عرفته ميشود. و اين تقديم ما هو حقّه التاخير است كه مفيد معنى حصر و تخصيص است در معنى حصر و تخصيص فرقى نيست كه مفعول، مقدم بر فعل مذكور شود يا مقدّم بر فعل محذوف.

در «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ»* نيز براى افاده حصر و تخصيص ما فعل محذوف را كه متعلق جار و مجرور است بعد از «بسم» در تقدير ميگيريم يعنى‌ «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ اقْرَأْ».

آيا «زيدا عرفت» بيشتر داراى تخصيص است يا «زيدا عرفته»؟

جواب اينست كه «زيدا عرفته» بدليل اينكه در مثال دوّم علاوه بر تخصيص تكرّر اسناد دارد و اين تكرّر اسناد تخصيص بيشترى را ميرساند. و خود تخصيص درواقع غير از تكرار و تأكيد چيزى نيست.

و امّا نحو و امّا ثمود: اين عبارت در تمام نسخه‌هاى متن مختصر المعانى نيست. منظور مصنف از اين آيه اينست كه در بعضى از موارد كلام قدرت تحمّل هردو معنى تأكيد و تخصيص را ندارد چنانكه در اين آيه است، نميتوانيم فعل مقدّر را قبل از ثمود در تقدير بگيريم. زيرا اگر چنين كنيم دو ايراد لازم ميآيد كه شارح كتاب يكى از آنها را بيان نموده. آن دو ايراد از اين قرار است: 1- دخول امّا بر فاء در صورتيكه بايد بين امّا و فاء اسم فاصله باشد. 2- دخول امّا بر فعل. امّا بايد داخل بر اسم باشد چون نايب از فعل است و اگر بر فعل داخل شود دخول فعل بر فعل است.