خواه از راه برهان عقلى , حاصل شده باشد و خواه از راه دليل نقلى تحصيل شده باشد , ياد عميق معاد ميسر نخواهد شد , گرچه ممكن است ملازم هر كدام از آن دو نباشد , ولى حتما مستلزم يكى از آنها خواهد بود , زيرا ممكن است صاحب نظرى از جهت برهان عقلى قاصر نباشد ليكن از جهت ياد معاد , ناقص باشد , براى آنكه همواره عقل عملى از رهنمود عقل نظرى پيروى نمى نمايد بلكه گاهى از آن تخلف مى كند . چنانكه ممكن است صاحب سمعى از لحاظ دليل نقلى كوتاه نباشد بطورى كه حق از راه سمع از معصوم ( ع ) براى او ثابت شده باشد , ليكن از جهت تذكر قيامت راجل باشد نه راحل و گفتار خداوند( : ليهلك من هلك عن بينته ) [1] شامل هر دو گروه مى باشد , زيرا همانطورى كه برهان عقلى بينه خداست دليل نقلى نيز بينه حق خواهد بود چون هر دو حجت الهى اند .

ذكر خدا از اوصاف فعلى اوست

( ذكر) از اوصاف فعلى خداى سبحانست و هر چه مايه تذكر حق باشد . از مظاهر اين وصف فعلى خداوند بشمار مى آيد و كامل ترين موجودهاى امكانى , عالى ترين مظهر اين نام شريف مى باشد , و از اين جهت وجود گرامى پيامبر اكرم ( ص ) و همچنين قرآن كريم كه هرگز از عترت جدا نبوده و عترت نيز از آن منفك نمى باشد به عنوان( ذكر) معرفى شده اند يعنى گوهر وجودى انسان كامل و همچنين حقيقت قرآن كريم ياد حق است و ارتباط به آنها مايه تذكر خداوند كه هم مبدء است و هم معاد خواهد بود .

خداوند همانطورى كه كلام و كتاب خود را ذكر ناميد([ : ان هوالاذكرو قرآن مبين [1] ذلك نتلوه عليك من الايات والذكر الحكيم ]( [2] . پيام آور خويش يعنى