رفتار كند كه گويى بنده با مولاى خود. البته كسى كه همّش جز دنيا نباشد، بنده دنيا و اهل دنيا است؛ ذليل است پيش كسانى كه معبود او نزد اوست.

در هر صورت، يكى از عوامل قويه تكبّر كوچكى افق فكر و پستى حد قابليت است؛ و لهذا چيزهايى كه كمال نيست، يا كمال لايق نيست، در او تأثير شديد كرده او را به عجب و كبر وادار مى‌كند؛ و هر چه در او حبّ نفس و دنيا بيشتر باشد، اين امور در او بيشتر مؤثر واقع شود.

فصل در بيان علاج تكبّر است‌

اكنون كه مفاسد كبر را دانستى، در صدد علاج نفس برآ؛ و دامن همّت به كمر زن براى پاك كردن قلب از اين كدورت و صاف كردن آيينه دل از اين غبار غليظ.

اگر اهل قوّت نفس و سعه صدرى و ريشه حبّ دنيا در دلت محكم نشده و زخارف دنيا در قلبت پر جلوه نكرده است و چشم اعتبار و انصافت باز است، همان فصل سابق بهترين علاج‌هاى علمى است.

و اگر در اين مرحله وارد نيستى، قدرى تفكّر در حالات خودت كن شايد دلت بيدار شود. اى انسانى كه اوّل امرت هيچ نبودى و در كتم عدم دهرهاى غير متناهيه بودى، ناچيزتر از عدم و محو از صفحه وجود چيست؟ پس از آن‌كه اراده حق تعلق گرفت به پيدايش تو، از بس ناقص القابليه و پست و ناچيز بودى و قابل قبول فيض نبودى تو را از هيولاى عالم، كه جز قوه محض و ضعف صِرف چيزى نبود، به صورت جسميه و عنصريه، كه أخسّ موجودات و پست‌ترين كائنات است، در آورد. و از آن‌جا تو را به صورت نطفه‌اى كه اگر دستت به آن آلوده گردد استقذار كنى و او را با زحمت پاك كنى در آورد و در منزلى بس تنگ و پليد، كه آن انثيين پدر است، جايگزين كرد. و از مجراى بول تو را در حال زشت فجيعى به رحم مادر وارد كرد؛ و تو را در جايى منزل داد كه از ذكر آن متنفر شوى. و در آن‌جا تو را به شكل علقه و مضغه درآورد؛ و با غذايى تربيت‌