چه شده كه ما اين‌قدر در خواب غفلت و جهالتيم؟ آيا مَلَكى مثل رسول اللَّه و جبرئيل بر ما نازل شده و ما را از عذاب خدا ايمن كرده؟ با اين‌كه رسول خدا و اولياء او تا آخر عمر هم از خوف خدا قرار نداشتند و خواب و خوراك نداشتند. ولىِّ كارخانه خدا از خوف غش مى‌كرد. على‌بن الحسين- عليهما السلام- امام معصوم، گريه‌ها و زارى‌هايش و مناجات و عجز و ناله‌هايش دل را پاره پاره مى‌كند. ما را چه شده كه هيچ حيا نكرده در محضر ربوبيت اين‌قدر هتك حرمات و نواميس الهى را مى‌كنيم؟ اى واى بر ما و بر غفلت ما! اى واى بر ما و بر شدّت سكرات موت ما! اى واى بر حال ما در برزخ و سختى‌هاى آن، و در قيامت و ظلمت‌هاى آن! اى واى بر حال ما در جهنّم و عذاب و عقاب آن!

فصل در معالجه مفاسد اخلاقيه‌

هان اى عزيز، از خواب بيدار شو. از غفلت تنبّه پيدا كن و دامن همت به كمر زن، و تا وقت است فرصت را غنيمت بشمار، و تا عمر باقى است و قواى تو در تحت تصرف تو است و جوانى برقرار است و اخلاق فاسده بر تو غالب نشده و ملكات رذيله بر تو چيره نگرديده، چاره‌اى كن و دوايى براى رفع اخلاق فاسده و قبيحه پيدا كن و راهى براى اطفاء نائره شهوت و غضب پيدا نما.

بهترين علاج‌ها كه علماء اخلاق و اهل سلوك از براى اين مفاسد اخلاقى فرموده‌اند اين است كه هر يك از اين ملكات زشت را كه در خود مى‌بينى، در نظر بگيرى و برخلاف آن تا چندى مردانه قيام و اقدام كنى و همّت بگمارى بر خلاف نفس تا مدتى، و بر ضد خواهش آن رذيله رفتار كنى و از خداى تعالى در هر حال توفيق طلب كنى كه با تو اعانت كند در اين مجاهده، مسلماً بعد از مدّت قليلى آن خُلق زشت رفع شده و شيطان و جندش از اين سنگر فرار كرده جنود رحمانى به جاى آنها برقرار مى‌شود.

مثلًا يكى از ذمايم اخلاق، كه اسباب هلاكت انسان است و موجب فشار قبر است و