احاطه قدرت و سلطنت خود را به ما نشان ده و نواقص ما را به ما بنما. تو معنىِ‌ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ^ را به ما بيچاره‌هاى غافل، كه همه محامد را به خلق نسبت مى‌دهيم، بفهمان. تو قلوب ما را آشنا كن به اين‌كه هيچ محمده‌اى از مخلوق نيست. تو حقيقتِ‌ ما أَصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ‌ [1]. را به ما بنما. تو كلمه مباركه توحيد را به قلوب قاسيه مكدره ما وارد كن. ما اهل حجاب و ظلمتيم و اهل شرك و نفاق، ما خودخواه و خودپسنديم، تو حب نفس و حب دنيا را از دل ما بيرون كن. تو ما را خداخواه و خداپرست كن. إِنَّكَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ [2].

فصل در بيان آن‌كه منشأ عجب حب نفس است‌

بدان‌كه رذيله عجب از حب نفس پيدا شود؛ چون كه انسان مفطور به حب نفس است و سرمنشأ تمام خطاهاى انسانى و رذائل اخلاقى حب نفس است. و از اين جهت است كه انسان اعمال كوچك خودش به نظرش بزرگ آيد و خود را به واسطه آن از خوبان و خاصان درگاه حق شمارد، و خود را به واسطه اعمال ناقابل مستحق ثنا و مستوجب مدح داند؛ بلكه قبايح اعمالش گاهى در نظرش نيكو جلوه كند؛ اگر از غيرْ اعمال بهتر و بزرگ‌تر از اعمال خود ديد، چندان اهميت نمى‌دهد و هميشه انسان كارهاى خوب مردم را تأويل به يك مرتبه از بدى مى‌كند، و كارهاى زشت و ناهنجار خود را تأويل به يك مرتبه از خوبى مى‌كند. نسبت به خلق خدا بدبين است، ولى نسبت به خودش خوش‌بين.

به واسطه اين حب نفس با يك عمل كوچك مخلوط به هزار كثافت و مبعّدات خود را طلبكار حق تعالى و مستوجب رحمت داند. خوب است اكنون ما قدرى در اعمال حسنه خود تفكر كنيم و افعال عباديه كه از ما صادر مى‌شود قدرى در تحت اعتبار عقل آورده با نظر انصاف به آنها نظر كنيم ببينيم آيا به واسطه آنها ما مستوجب مدح و ثنا و

[1] «هر نيكويى به تو رسد از جانب خداست، و هر زشتى به تو رسد از خود تو است». (النساء (4): 79)

[2] آل عمران (3): 26.